اصول معماری ایرانی:

مردم واری « تناسبات انسانی»

پرهیز از بیهودگی

نیارش « استحکام»

خود بسندگی

درونگرایی

مردم واری:

یعنی رعایت مقیاس انسان به عبارت دیگر طراحی بر اساس نیاز انسان بگونه ای که مساحت فضاها ضریبی از ابعاد انسانی بوده و یا در وپنجره ها باتوجه به ابعاد و اندازه های انسانی ساخته شده باشد. این تناسبات در تک تک عناصر و ارتفاع آنها رعایت می شود و به همین دلیل انسان، خیلی زود با معماری و عناصر ساختمان، انس می گیرد و دلبستگی پیدامی کند.

پرهیز از بیهودگی :

این اصل در معماری قبل از اسلام نیز وجود داشته است و پس از اسلام نیز همواره مورد تائید و استفاده قرار گرفته است. از آنجایی که هنر و زیبایی در معماری ایران پیوسته خریدار داشته است، لذا به فراوانی از عناصر تزئینی استفاده شده است. بطور مثال کاشی که در بسیاری از بناها بکار رفته است، البته این عنصر نه فقط برای زیبایی که دلایل دیگری در کاربرد آن وجود داشت. نمونه های بسیار قدیمی کاشی را می توان در معبد چغازنبیل در 13 قرن قبل از میلاد و به رنگ آبی مشاهده کرد. این عنصر بدلیل مقاومتی که داشته است در مکانهایی که تماس زیادی با انسان داشته و در اثر سایش پس از مدتی از بینمی رفته اند، بکار گرفته می شد. به جهت خشت خام، در برابر باران با آجر و یا کاشی از آن محافظت می شده است. پوشش رویین گنبدها نیز به همین دلیل از کاشی ساخته می شود.وجود نقش و نگارهای مختلف( گل و بوته) از بروز شکاف و ترک جلوگیری می کرده است.

نیارش: 

این واژه که در معماری گذشته بکار می رفته است، به معنی مجموعه چیزهایی که نگهدارنده ساختمان می باشد، گفته می شد. بعبارت دیگر نیارش شامل استاتیک، علم ساختمان و شناخت مصالح می باشد. معماران ایرانی علاوه بر طراحی، محاسبات دقیق بنا را به خوبی می دانستند و پایداری یک بنا درعین حال زیبایی بعنوان یک شاخص مطرح بوده است.

پیمون ( پیمانه):

از عنصری به نام پیمون در نیارش استفاده می شده است. پیمون وسیله ای برای سهولت در کار و جهت دادن به تمامی اندازه ها در نیارش بوده است. با این روش همه معماران از یک استاندارد استفاده می کردند و درعین حال طرح هایشان دارای هماهنگی و تنوع بوده است، بگونه ای که در هیچکدام از بناها اثری از تقلید مطلق مشاهده نمی شود.

خودبسندگی :

تامین مصالح از نزدیکترین مکان و با ارزان ترین قیمت را خودبسندگی می گویند. بدین ترتیب کار با سرعت بیشتری انجام می شد، مصالح با طبیعت اطراف همخوانی بیشتری داشته است. مرمت و تعمیر بناها با توجه به دسترسی ها به مصالح اصلی در تمامی دوره ها

میسر بوده است.

بوم آورد:  تامین مصالح مرغوب در خود محل ساختمان، بطور مثال انواع مصالح چون گچ و آهک بدست آمده از معادن محل و بکارگرفته می شده است مگر اینکه مصالح محلی از مرغوبیت لازم برخوردار نبوده باشد.

ایدری:مصالحی که از خود محل، گرفته شده و در همان محل و بنا استفاده می شده است.

درونگرایی :

در ساخت یک بنا و نحوه ارتباط آن با فضای خارج دو حالت پدید می آید:

الف) کوشک یا پاویون که به بنایی برونگرا مصطلح شده است. این نوع ساختمان مختص مناطق خوش آب و هوا و معتدل است. اطراف بنای برونگرا آزاد بوده و از نور و هوای مطلوبی برخوردار می باشد.

ب) در بناهای درونگرا اندامهای ساختمان و دیوارهای خارجی ارتباط مستقیم بنا را با فضای خارجی قطع می کند و عنصری به نام حیاط تامین کننده نور وهوای طبیعی می باشد. تنها فضای مرتبط با دنیای خارج هشتی است. « هشت » به معنای بیرون جسته و بیرون پریده است.